Η ακέφαλη ορχήστρα

Τα χρόνια τα παλιά ο πατέρας μου με έγραψε ως μαθητευόμενο σε μια  ορχήστρα μαντολίνων.

Η «Ορχήστρα» στεγαζόταν  στο σπίτι του δασκάλου μας  σε μια μονοκατοικία δύο δωματίων ενός διαδρόμου και μιας κουζίνας στην Άνω Δάφνη. 

Μαζί στεγαζόταν η χορωδία  τα παιδιά του η γυναίκα του και μερικοί άστεγοι και περιπλανώμενοι συγχωριανοί του.

Ο Δάσκαλος ήταν από εκείνους τους ανθρώπους που τους συμπαθείς με την πρώτη ματιά.

Δεν επρόκειτο για κανέναν καλοσυνάτο καλόγερο της μουσικής. Αντιθέτως ήταν μονίμως νευρικός , μονίμως  σκυθρωπός , μονίμως αυστηρός ,μονίμως ανικανοποίητος και μονίμως αφηρημένος.

Νόμιζες  ότι κάθε στιγμή ήταν έτοιμος να εκραγεί.

Απορούσα πως δεν πάθαινε έμφραγμα.

Θυμάμαι, μια φορά , τον έστειλε η γυναίκα του να πετάξει τα σκουπίδια.

Πήρε τη σακούλα με τα σκουπίδια , μπήκε στο λεωφορείο ,κατέβηκε στην πλατεία Συντάγματος  και έκανε βόλτες προσπαθώντας να θυμηθεί τον λόγο για τον οποίο κατέβηκε στο κέντρο με μια σακούλα σκουπιδιών στο χέρι.

Όταν μεγάλωσα το πάθαινα και εγώ σε βαρύτερη μορφή.

Έπαιρνα το καρότσι για να πάω βόλτα το παιδί στο πάρκο και ξεχνούσα να βάλω το παιδί μέσα. Γύρναγα στο πάρκο σκεφτικός με ένα άδειο καροτσάκι  και με κοιτάγανε καλά καλά.

Ο Δάσκαλος , λοιπόν, αγαπητέ αναγνώστη με άφηνε στον διάδρομο σε ένα ξύλινο σκαμπό του εν λόγω ωδείου και με έβαζε να ανεβοκατεβαίνω ασταμάτητα την «φυσική του Ντό».

Κάποια στιγμή που βαριόμουνα άρχιζα να γρατζουνάω ότι μου ερχότανε.

Νόμιζα ότι δεν με άκουγε μέσα σε τόση φασαρία από το διπλανό δωμάτιο και με κλειστή την πόρτα.

Το αυτί του, όμως,  έπιανε και την τρίχα που έπεφτε και την ξεχώριζε από άπειρους ήχους.

Ερχόταν μέσα έξαλλος και με κατσάδιαζε.

Ποτέ δεν μπόρεσα να τον αντιπαθήσω. Ακόμα και όταν με έδιωξε κακήν κακώς «επειδή έκανα του κεφαλιού μου».

Αναρωτιόμουν δε, πάντοτε, αν ήταν δυνατόν να υπάρξει μια ορχήστρα που να μην έχει  μαέστρο.

Τα μικρά σχήματα φαίνεται σαν να μην έχουν αλλά πάντα κάποιος ανάμεσά τους είναι ο αόρατος  μαέστρος.

Φαίνεται ότι βασάνιζε και κάποιον άλλον το θέμα και κάποια φορά είδα μια ταινία με μια ορχήστρα που αποφάσισε να μην έχει μαέστρο.

Μαζευόταν σε μια μεγάλη αίθουσα ενός εγκαταλελειμμένου σινεμά (αν θυμάμαι καλά ) και κάνανε πρόβες χωρίς δάσκαλο.

Κάποια στιγμή, εντελώς ξαφνικά, μια τεράστια ιπτάμενη σιδερένια μπάλα σπάει τους τοίχους του σινεμά και εισέρχεται στον χώρο διαλύοντας τα πάντα και αφήνοντας την μπάντα σύξυλη. Κάποια εταιρεία κατεδαφίσεων είχε αναλάβει την κατεδάφιση του παλιού σινεμά.

Δεν καταλάβαινα τι ήθελε να πει ο ποιητής αλλά η ταινία τα κατάφερε να με κάνει να την θυμάμαι ακόμα.

Αρκέστηκα στην επίσημη εκδοχή ότι η τέχνη εκφράζεται μέσα από ένα ατομικό πάθος άλλα συμπυκνώνει πάντα γενικότερες διεργασίες.

Έτσι , ένας πίνακας ζωγραφικής θα φτιαχτεί από έναν άνθρωπο. Δεν γίνεται να κρατάνε το ίδιο πινέλο περισσότεροι.

Ούτε είναι δυνατόν να παθιαστούν ταυτοχρόνως τόσοι άνθρωποι πάνω σε ένα μουσικό μοτίβο ακριβώς με τον ίδιο τρόπο.

Γιαυτό το λόγο και οι εκτελέσεις των μεγάλων έργων έχουν διαφορές μεταξύ τους.

Ο Θρύλος βέβαια λέει ότι η καλύτερη εκτέλεση του «Va pensiero» έγινε από τους αντάρτες του Γκαριμπάλντι όταν έμπαιναν στην Βερόνα και, βεβαίως, δεν μπορώ να φαντασθώ ότι είχαν μαέστρο, ούτε ότι είχαν κάνει πρόβες.

Αυτά ,όμως , τα λένε οι θρύλοι.  Ώσπου , δυο χρόνια πριν , μεσούσης της οικονομικής κρίσης στην Ιταλία,  ανεβαίνει ξανά το «Ναμπούκο» στο Teatro dell’ opera στην Ρώμη.

Την ορχήστρα διευθύνει ο  Riccardo Muti  και συμβαίνει κάτι που φαίνεται σχεδόν αδύνατο.

Την στιγμή που τραγουδάει το κόρο των σκλάβων για τις «αναμνήσεις που φουντώνουν στα στήθη και κάνουν πανιά για τα περασμένα» σηκώνονται όλοι οι θεατές όρθιοι. Σχίζουν τα λιμπρέτα και ρίχνουν τις σελίδες από τους εξώστες. Τραγουδούν όλοι μαζί . Οι χορωδοί κλαίνε  και ξεσπούν όλοι μαζί σε χειροκροτήματα.

Εκείνη την ώρα κανείς δεν έδινε σημασία στον Μαέστρο.

Σαν να μην υπήρχε.

Σαν να μην υπήρχαν καν οι χορωδοί.

Σαν να είχαν γίνει όλοι ένα.

Σαν μια τεράστια ακέφαλη ορχήστρα.