Con panna

Όλα ξεκίνησαν στον σιδηροδρομικό σταθμό της Μπολόνια .

Μόλις είχα κατεβεί από το τραίνο της γραμμής μετά από δύο ώρες ταξίδι.

Πήγα στο καφενείο απέναντι και παρήγγειλα έναν καπουτσίνο.

“Con panna?”  με ρώτησε η σερβιτόρα.

Έμεινα κατάπληκτος να την κοιτάω με ανοιχτό το στόμα. . Σε μια στιγμή γύρισα πίσω δεκαετίες.

Θυμήθηκα την μάνα μου όταν ήμουν μικρός. Μου έβραζε το  φρέσκο γάλα και στην επιφάνεια σχηματιζόταν μια άσπρη πέτσα που την σιχαινόμουνα αφάνταστα και την έβγαζα.

«Φάε Σταμάτη μου την πάνα σου που έχει όλες τσι ουσίες» μούλεγε.

Νόμιζα ότι την λέγανε «πάνα» επειδή ήταν σαν πανί πάνω από το γάλα.

Αργότερα μου χαρίσανε έναν παλιό υπολογιστή της ύστερης νεολιθικής εποχής και βάλθηκα να μάθω να πληκτρολογώ. Η πρώτη λέξη που έγραψα ήταν «Πάνα» . Έγραψα και την ετυμολογία και την πιθανή της προέλευση.

Αυτό ήταν .

Με βόλευε να γράφω λέξεις από το λεξιλόγιο μας διότι τις είχα πρόχειρες στο μυαλό μου.

Σε μια εβδομάδα είχα γράψει καμιά εκατοστή λέξεις.

Τις κοίταγα και τις ξανακοίταγα.  Μεγάλο κατόρθωμα. Είχα μάθει κουτσά στραβά να πληκτρολογώ. Αργά μεν αλλά όλο το μέλλον ήταν μπροστά μου.

Έστυβα το μυαλό μου. Θυμόμουν την νόνα μου τη Βανθία.  Όταν έμπαινε ο πάππους μου στην κουζίνα και τολμούσε να ρωτήσει «τι φαί έχουμε σήμερις;» η νόνα μου κοίταζε εμάς και έλεγε ειρωνικά: «Ορίστε ήρθε για λεζάμινα ο τενέντες!»

Τότε διασκέδαζα με τα αυτά τα ακατανόητα λόγια.

 Πέρασαν χρόνια πολλά και ήρθε ο καιρός να τα αποκρυπτογραφήσω.

“Esamina”  ήταν η ανάκριση και “Tenente”  ήταν ο Ανθυπολοχαγός.

Πόσους αιώνες αυτές οι λέξεις ταξίδεψαν από στόμα σε στόμα για να φτάσουν στα αυτιά μου! Ένοιωθα  δέος.

Όσο μεγάλωνε το θησαυροφυλάκιο των λέξεων μου τόσο μου έμπαινε η ιδέα να το κάνω λεξικό.

Με βοήθησαν πολλοί γνωστοί και άγνωστοι.

Μοίραζα  ένα φύλλο χαρτί σε καφενεία χωριών και ζητούσα να μου γράψουν παράξενες λέξεις.

Πέρναγα μετά από μέρες από τα καφενεία και εύρισκα ολόκληρα πακέτα με εκατοντάδες λέξεις.

Εκείνοι που βοήθησαν περισσότερο ήταν ένας ονόματι Giuseppe Boerio που είχε γράψει ένα «Ενετοιταλικό λεξικό»  που τυπώθηκε το 1856 .

Ο τύπος ήταν δικαστικός  της «Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας» και μόλις άλλαξε το καθεστώς και ήρθαν οι Γάλλοι δημοκρατικοί συνέχισε την ίδια δουλειά στην υπηρεσία τους. Λογικά πρέπει να ήταν μεγάλο κάθαρμα.

Ευτυχώς άφησε πίσω του το λεξικό που με βοήθησε πολύ.

Ένας άλλος τύπος ήταν ο Μάρκος Μπότσαρης (του Σουλίου)  που έγραψε το «Λεξικό της Ρομαϊκοίς και Αρβανιτικοίς Απλής».

Υποψιάζομαι ότι και αυτός ήταν εξίσου κάθαρμα με τον προηγούμενο αλλά αυτό είναι δευτερεύον.

Κάποια στιγμή έμαθα να πληκτρολογώ καλά αλλά πλέον είχα καινούργια ιντερέσα.

Έγινα συλλέκτης λέξεων από όλη την περιοχή.

Μιλάμε για χιλιάδες λέξεις που κάθε μια της συνδέεται και με μια μικρή περιπέτεια μου για την εξιχνίαση της.

Μια φορά , θυμάμαι, βρέθηκα στην Αγκόνα , στα καΐκια, να περπατάω δίπλα στα μουράγια.

Βλέπω μια πύλη ενός κτηρίου που ήταν χτισμένο πάνω σε ένα βράχο μέσα στην θάλασσα.

Πάνω από την πύλη έγραφε “Lazaretto” . Σκέφτηκα το νησάκι μας  απέναντι από την πόλη που γινόταν οι εκτελέσεις των ανταρτών του Δημοκρατικού στρατού «Eίχαν  και  εδώ Λαζαρέτο;»

Τα βιβλία της ιστορίας θεωρούσαν ότι το Λαζαρέτο ήταν λοιμοκαθαρτήριο την εποχή της Ενετοκρατίας και πήρε το όνομά του από ένα μοναστήρι που βρισκόταν σε ένα νησάκι της Βενετίας και το οποίο λεγόταν ‘Monastero Santa Maria di Nazareth” . Το Λαζαρέτο , λοιπόν δεν ήταν παρά μια παράφραση του Ναζαρέθ.

Μερικές μέρες αργότερα βρέθηκα σε ένα μικρό ξενοδοχείο στην Ραβέννα.

Κατέβηκα στο μπάρ να πιω ένα ποτό.

Έξω έκανε κρύο και έριχνε χιονόνερο.

Παρήγγειλα ένα κονιάκ .

Δεν είχε.

Μου έφερε μια γκράπα με μεζέ προσούτο και παρμεζάνο.

«Αν σου φέρουν τέτοιο μεζέ στον Βόλο καλείς την αστυνομία» σκέφτηκα .

Του είπα ότι θέλω να πάω στην Βενετία στο ιστορικό αρχείο.

Με απέτρεψε .

«Κάνει κρύο και η Βενετία είναι πλημμυρισμένη. Θα ταλαιπωρηθείς και δεν υπάρχει και λόγος».

Έψαξε στον υπολογιστή του . Όλα τα αρχεία ήταν ψηφιοποιημένα.

Μπορούσα να βρω τα πάντα πίνοντας γκράπα στην ζεστασιά μου και κοιτάζοντας έξω από το παράθυρο τις αραιές νιφάδες του χιονιού.

Μέχρι το 1100 μχ, λοιπόν πράγματι υπήρχε ένα “monastero Santa Maria di Nazareth” πάνω σε ένα νησάκι.

Τότε , λοιπόν,  κάποιος Conte Lazaro χρηματοδότησε την εκκλησία προκειμένου να το μετατρέψει σε λοιμοκαθαρτήριο.

Πενήντα χρόνια αργότερα, το 1150 μχ, σε μια τελετή στην μνήμη του Conte Lazaro μετονόμασαν το μοναστήρι- νοσοκομείο σε “Monastero di San Lazaro”.

Οι ντόπιοι το έλεγαν χαϊδευτικά Λαζαρέτο  και η «Γαληνοτάτη» έφτιαχνε «Λαζαρέτα» σε κάθε σημείο της επικρατείας της.

Τελείωσα και την δεύτερη γκράπα μου και μισοζαλισμένος πήγα  για ύπνο.

Η περιπέτειες των λέξεων δεν είχαν τελειωμό.

Έκανα ένα σωρό λάθη που ακόμα τα διορθώνω .

Όσο τα διορθώνω τόσο ανακαλύπτω και άλλα.

Νόμιζα ότι ήμουν ο μόνος που είχε αυτό το ενδιαφέρον ώσπου ήρθαν και με βρήκαν κάποιο φοιτητές του τμήματος πληροφορικής.

Ήθελαν να χρησιμοποιήσουν το λεξικό δοκιμαστικά  για να δημιουργήσουν μια εφαρμογή .

Μου το ζήτησε και μια Ισπανίδα καθηγήτρια διότι έκαναν, λέει,  μια εργασία για τις αλληλεπιδράσεις των γλωσσών της Μεσογείου.

Πέντε χρόνια έγραφα ασταμάτητα κάθε βράδυ.

Δεν ήξερα γιατί το κάνω.

Ξεκίνησα να μάθω να πληκτρολογώ  και μπήκα σε κόσμους ασήμαντων λέξεων  που ούτε μπορούσα να διανοηθώ.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Κάποια φορά βρέθηκαν σε μία εκδρομή ο Σικελιανός με τον Καζατζάκη .

Έξω από ένα χωριό ο Σικελιανός έσκυψε και έκοψε ένα λουλούδι .

Δεν ήξεραν πως το λέγανε και ρωτήσανε κάτι παιδιά που έπαιζαν παραπέρα.

Ούτε τα παιδιά ήξεραν αλλά τους έστειλαν στο χωριό που ζούσε μια γριά και που ήξερε όλα τα φυτά.

Πήγαν, αλλά έξω από το σπίτι της γριάς είχε κόσμο και ένα  φέρετρο ακουμπημένο στον τοίχο.

Αργότερα ο Σικελιανός έγραψε:

«Εκείνη την ημέρα εθρηνήσαμεν δύο θανάτους»